Tự học Lập trình Python qua ví dụ – Cấu trúc lặp

Ở bài viết trước chúng ta đã tự học lập trình Python với cấu trúc điều kiện. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu về cấu trúc lặp trong Python.

Vòng lặp là một cấu trúc rất quan trọng trong lập trình, được sử dụng để lặp lại một đoạn code nhiều lần với các giá trị khác nhau. Có 2 kiểu vòng lặp trong Python.

Vòng lặp while: dùng để thi hành một lệnh hay khối lệnh trong khi biểu thức điều kiện còn đúng. Điều kiện được kiểm tra trước khi các lệnh được thi hành.

Cú pháp vòng lặp while:

Trong đó, condition là một biểu thức điều kiện và đoạn code trong khối while sẽ được lặp lại cho đến khi condition trả về False.

Vòng lặp for: được dùng để lặp một biến dữ liệu qua một dãy (List, Tuple hoặc String) theo thứ tự mà chúng xuất hiện. 

Cú pháp vòng lặp for:

Trong đó, variable là một biến sẽ được gán các giá trị trong sequence một cách tuần tự và đoạn code trong khối for sẽ được lặp lại cho đến khi tất cả các giá trị trong sequence được xử lý.

Hãy cùng thực hành vòng lặp qua các ví dụ sau đây nhé.

Yêu cầu: Viết chương trình tính tổng các số tự nhiên từ 1 đến 10.

Hướng dẫn thực hiện: Với yêu cầu này, chúng ta sử dụng vòng lặp while để tính tổng các số từ 1 đến 10. Đầu tiên, khởi tạo giá trị biển tổng sum là 0, biến i là 1. Sau đó vòng lặp while sẽ thực thi và kiểm tra điều kiện i <= 10. Nếu điều kiện này đúng, các câu lệnh trong khối lệnh của vòng lặp while sẽ được thực thi cộng giá trị i vào biến sum, sau đó tăng giá trị của i lên 1. Vòng lặp sẽ tiếp tục cho đến khi i đạt giá trị 10, khi đó điều kiện i <= 10 sẽ sai và vòng lặp kết thúc. In kết quả sum.

Lưu ý: sum += 1 là cách viết tắt của sum = sum + 1

 

Yêu cầu: Viết chương trình xuất ra bảng cửu chương của một số bất kỳ được người dùng nhập vào

Hướng dẫn thực hiện: Trong ví dụ này, chúng ta sử dụng vòng lặp while để in ra bảng cửu chương của một số nguyên dương do người dùng nhập vào. Đầu tiên, yêu cầu người dùng nhập một số nguyên dương bằng hàm input() và chuyển đổi giá trị đó sang kiểu số nguyên bằng hàm int(). Sau đó, khởi tạo biến i với giá trị 1 và vòng lặp sẽ được thực thi và kiểm tra điều kiện i <= 10. Trong mỗi lần lặp, chúng ta in ra kết quả của phép nhân giữa số nguyên dương được nhập vào và giá trị của i, sau đó tăng giá trị của i lên 1.

Vòng lặp sẽ tiếp tục cho đến khi i đạt giá trị 10. Khi đó, điều kiện i <= 10 sẽ trở thành sai và vòng lặp sẽ kết thúc. Chương trình đã in ra được bảng cửu chương tương ứng với số nguyên dương được nhập vào.

 

Yêu cầu: Viết chương trình in ra màn hình các phần tử của một danh sách được cho sẵn

Hướng dẫn thực hiện: Trong ví dụ này, chúng ta sử dụng vòng lặp for để duyệt qua các phần tử của một danh sách các số nguyên và in ra màn hình. Trong mỗi lần lặp, biến num sẽ nhận giá trị của một phần tử trong danh sách và chúng ta sẽ in giá trị đó ra màn hình bằng hàm print().

Yêu cầu: Viết chương trình tìm số lớn nhất trong một danh sách số nguyên cho sẵn

Hướng dẫn thực hiện: Đầu tiên, khởi tạo một danh sách các số nguyên là numbers. Tiếp theo, khởi tạo một biến lưu giá trị số lớn nhất ban đầu bằng cách gán giá trị của phần tử đầu tiên trong danh sách cho biến này (max_number = numbers[0]).

Sau đó, chúng ta sử dụng một vòng lặp for để duyệt qua từng phần tử trong danh sách numbers. Trong mỗi lần lặp, chúng ta kiểm tra xem giá trị hiện tại của phần tử đó có lớn hơn giá trị hiện tại của biến max_number hay không. Nếu có, chúng ta cập nhật giá trị của max_number thành giá trị hiện tại của phần tử.

Cuối cùng, khi vòng lặp kết thúc, chúng ta in ra giá trị của max_number, tức là số lớn nhất trong danh sách ban đầu.

Trong một vòng lặp, bạn có thể sử dụng câu lệnh break để thoát khỏi vòng lặp và continue để bỏ qua các lần lặp tiếp theo và chuyển sang lần lặp kế tiếp. Dưới đây là một ví dụ về cách sử dụng break và continue.

Trong ví dụ này, khi giá trị fruit bằng “banana”, câu lệnh break được sử dụng để thoát khỏi vòng lặp.

Kết quả sẽ là: 

Trong ví dụ này, khi giá trị fruit bằng "banana", câu lệnh continue được sử dụng để bỏ qua giá trị này và chuyển sang giá trị kế tiếp trong fruits.

Kết quả sẽ là:

Như vậy, qua các ví dụ trên, bạn đã nắm được cách sử dụng vòng lặp trong lập trình Python. Tuy nhiên, để thành thạo vòng lặp, bạn cần thực hành thêm nhiều và tìm hiểu về các kỹ thuật lập trình khác như hàm, module, đối tượng, ... Chúc bạn thành công!

 

Trung tâm Tin học Khoa học Tự nhiên